Fakty naukowe
o witaminie D i cynku
Witamina D została odkryta przez niemieckiego chemika Adolfa Windousa, który otrzymał w 1938 r Nagrodę Nobla za swoją pracę.
Źródło: lf G. The discovery of vitamin D: the contribution of Adolf Windaus [published correction appears in J Nutr. 2004 Aug;134(8):2015]. J Nutr. 2004;134(6):1299-1302.
Cholekalcyferol czyli witamina D3 jest formą efektywniej podnoszącą poziom witaminy D we krwi w porównaniu do ergokalcyferolu witaminy D2.
Źródło: Tripkovic L, Lambert H, Hart K, et al. Comparison of vitamin D2 and vitamin D3 supplementation in raising serum 25-hydroxyvitamin D status: a systematic review and meta-analysis. Am J Clin Nutr. 2012;95(6):1357-1364.
Meta-analiza z 2021 r. z 46 badaniami z udziałem 75 541 osób wskazała, że suplementacja witaminą D ma działanie ochronne w przypadku zachorowań na infekcje górnych dróg oddechowych.
Źródło: Jolliffe DA, Camargo CA Jr, Sluyter JD, et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory infections: a systematic review and meta-analysis of aggregate data from randomised controlled trials. Lancet Diabetes Endocrinol. 2021;9(5):276-292.
Niskie poziomy cynku spożywanego z dietą są powszechne i szacuje się, że zjawisko może dotyczyć 2 miliardów ludzi na świecie. Najlepszymi źródłami cynku z diety są mięso, podroby, wątróbka czy małże.
Źródło: Wessels I, Maywald M, Rink L. Zinc as a Gatekeeper of Immune Function. Nutrients. 2017; 9(12):1286.
Cytrynian cynku – forma cynku obecna w żelku megaD3 – ma dobrą biodostępność: na poziomie 61% vs. powszechnie stosowany tlenek cynku 49,9%.
Źródło: Wegmüller R, Tay F, Zeder C, Brnic M, Hurrell RF. Zinc absorption by young adults from supplemental zinc citrate is comparable with that from zinc gluconate and higher than from zinc oxide. J Nutr. 2014;144(2):132-136
Całkowita zawartość cynku w organizmie człowieka wynosi 1,5 g w przypadku kobiet oraz 2,5 g w przypadku mężczyzn. Większość cynku zawarta jest w kościach oraz mięśniach szkieletowych.
Źródła:
Ryu M-S, Aydemir TB. Zinc. In: Marriott BP, Birt DF, Stallings VA, Yates AA, eds. Present Knowledge in Nutrition. 11th ed. Cambridge, Massachusetts: Wiley-Blackwell; 2020:393-408.
King JC, Cousins RJ. Zinc. In: Ross AC, Caballero B, Cousins RJ, Tucker KL, Ziegler TR, eds. Modern Nutrition in Health and Disease. 11th ed. Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins; 2014:189-205.
Niski poziom cynku zaobserwowano u 30–50% osób z zaburzeniami związanymi z używaniem alkoholu. Spożycie etanolu zmniejsza wchłanianie cynku w jelitach i zwiększa wydalanie cynku z moczem.
Źródła:
Institute of Medicine. Food and Nutrition Board.
Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc Washington, DC: National Academy Press; 2001.
Skalny AV, Skalnaya MG, Grabeklis AR, Skalnaya AA, Tinkov AA. Zinc deficiency as a mediator of toxic effects of alcohol abuse. Eur J Nutr 2018;57:2313-22
Kang YJ, Zhou Z. Zinc prevention and treatment of alcoholic liver disease. Mol Aspects Med 2005;26:391-404.
McClain C, Vatsalya V, Cave M. Role of zinc in the development/progression of alcoholic liver disease. Curr Treat Options Gastroenterol 2017;15:285-95.
Witamina D z biologicznego punktu widzenia to nie witamina a prohormon. W organizmie przekształca się w biologiczną, aktywną postać – 1 alfa 25-dihydroksycholekarcyferol.
Źródło: Ellison DL, Moran HR. Vitamin D: Vitamin or Hormone?. Nurs Clin North Am. 2021;56(1):47-57.
Zaledwie 20% zalecanej dziennej porcji witaminy D można pozyskać z diety. Najbardziej efektywna jest synteza skórna, niemniej trzeba pamiętać o tym, że kremy z filtrem UV praktycznie w 90% hamują proces syntezy skórnej, a jej wydajność niestety maleje z wiekiem.
Źródło: Rusińska A, Płudowski P, Walczak M, et al. Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland-Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies-2018 Update. Front Endocrinol (Lausanne). 2018;9:246.
Witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, dlatego zapewnienie dodatku tłuszczowego w postaci oleju MCT (średniołańcuchowego kwasu tłuszczowego) zawartego w żelku megaD3 może wspierać jej dostępność dla organizmu.
Źródło: P. Borel, D. Caillaud, N. J. Cano. Vitamin D Bioavailability: State of the Art. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, Taylor & Francis, 2015, 55 (9), pp.1193 - 1205.
Cynk określa się „strażnikiem odporności”, jest istotny dla prawidłowej funkcji układu odpornościowego. Odpowiada za dojrzewanie komórek układu takich jak neutrofile czy komórki NK, a także limfocytów T i B. Co więcej, niski poziom cynku może wpływać na efektywność produkcji cytokin czy fagocytozy. Dodatkowo jego funkcja jako antyoksydantu przyczynia się do ochrony błon komórek przed wolnymi rodnikami tlenowymi.
Źródło: Prasad AS. Zinc in human health: effect of zinc on immune cells. Mol Med. 2008 May-Jun;14(5-6):353-7.
Biodostępność cynku z udziałem diet wegetariańskich jest niższa niż z diet niewegetariańskich, ponieważ wegetarianie zazwyczaj jedzą duże ilości roślin strączkowych i produktów pełnoziarnistych, zawierających związki o nazwie fityniany, które wiążą cynk i hamują jego wchłanianie.
Źródło: Ryu M-S, Aydemir TB. Zinc. In: Marriott BP, Birt DF, Stallings VA, Yates AA, eds. Present Knowledge in Nutrition. 11th ed. Cambridge, Massachusetts: Wiley-Blackwell; 2020:393-408.
Optymalne wysycenie organizmu witaminą D zapobiega krzywicy u dzieci i utrzymuje prawidłową mineralizację kości u dorosłych. Wraz z wapniem witamina D pomaga również chronić osoby starsze przed osteoporozą.
Źródło: https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/ [dostęp 06.12.2023]
Receptory dla witaminy D znajdują się na większości komórek naszego ciała, w tym na komórkach należących do układu odpornościowego. Co więcej, witamina D3 stymuluje wydzielanie m.in. katelicydyny, białka o aktywności przeciwdrobnoustrojowej.
Źródła:
Martens PJ, Gysemans C, Verstuyf A, Mathieu AC. Vitamin D’s Effect on Immune Function. Nutrients. 2020 Apr 28;12(5):1248.
Gombart AF. The vitamin D-antimicrobial peptide pathway and its role in protection against infection. Future Microbiol. 2009 Nov;4(9):1151-65.
Stosowanie 100 j.m. (2,5 μg) witaminy D dziennie podnosi poziom metabolitu witaminy D – 25(OH)D o 1 ng/mL po 2-3 miesiącach.
Źródło: Institute of Medicine (US) Committee to Review Dietary Reference Intakes for Vitamin D and Calcium; Ross AC, Taylor CL, Yaktine AL, et al., editors. Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. Washington (DC): National Academies Press (US); 2011. 3, Overview of Vitamin D. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK56061/
Cynk odkrył w 1746 r niemiecki chemik Andreas Marggraf, chociaż metal ten był znany już przez Greków i Rzymian w 20 r. p.n.e.
Źródło: https://www.rsc.org/periodic-table/element/30/zinc [dostęp 06.12.2023]
Cynk jest niezbędnym aktywatorem dla witaminy D. Co więcej, cynk może zwiększać aktywność witaminy D, a witamina D może wpływać na homeostazę i wchłanianie cynku, zatem te oba składniki mają wobec siebie działanie wspierające.
Źródło: Amos A, Razzaque MS. Zinc and its role in vitamin D function. Curr Res Physiol. 2022 Apr 30;5:203-207.
Cynk jest kluczowym mikroelementem w organizmie człowieka, będącym składnikiem ponad 300 enzymów i bierze udział w regulacji ich aktywności. Cynk jako składnik enzymów odgrywa istotną rolę m.in. w procesach przeciwzapalnych czy usuwania uszkodzonych lub niepotrzebnych komórek z organizmu.
Źródło: Cheng Y, Chen H. Aberrance of Zinc Metalloenzymes-Induced Human Diseases and Its Potential Mechanisms. Nutrients. 2021 Dec 13;13(12):4456. doi: 10.3390/nu13124456. PMID: 34960004; PMCID: PMC8707169.
Najważniejszą funkcją witaminy D jest udział w prawidłowym rozwoju i mineralizacji kości. Poza tym, witamina D pełni inne role w organizmie w tym bierze udział w redukcji stanu zapalnego, a także warunkuje procesy wzrostu komórek, funkcjonowanie nerwowomięśniowe, funkcjonowanie układu odpornościowego oraz metabolizm glukozy – stąd wskazuje się na jej plejotropowe (wielokierunkowe) oddziaływanie na organizm. 6
Źródła:
van Driel M, van Leeuwen JPTM. Vitamin D endocrinology of bone mineralization. Mol Cell Endocrinol. 2017 Sep 15;453:46-51. doi: 10.1016/j.mce.2017.06.008. Epub 2017 Jun 9. PMID: 28606868.
Institute of Medicine, Food and Nutrition Board. Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. Washington, DC: National Academy Press, 2010.
Norman AW, Henry HH. Vitamin D. In: Erdman JW, Macdonald IA, Zeisel SH, eds. Present Knowledge in Nutrition, 10th ed. Washington DC: Wiley-Blackwell, 2012.
Jones G. Vitamin D. In: Ross AC, Caballero B, Cousins RJ, Tucker KL, Ziegler TR, eds. Modern Nutrition in Health and Disease, 11th ed.
Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2014.
